Decyzja PIP zamiast sądu? Warto sprawdzić swoje umowy zanim zrobi to inspektor

Ryzyko przekwalifikowania umów cywilnoprawnych

Projekt nowelizacji przewiduje rezygnację z dotychczasowego uprawnienia Państwowej Inspekcji Pracy do wnoszenia powództw o ustalenie istnienia stosunku pracy. W praktyce narzędzie to wykorzystywane było bardzo rzadko, przede wszystkim z powodu czasochłonności postępowań sądowych oraz ryzyka przegranej, zwłaszcza w sytuacji braku współpracy ze strony osoby wykonującej pracę. Wobec tego zaproponowano, aby okręgowy inspektor pracy miał kompetencje do wydania decyzji administracyjnej stwierdzającej istnienie stosunku pracy.

W treści decyzji inspektor zobowiązany będzie wskazać w szczególności:

• rodzaj umowy o pracę,
• datę jej zawarcia i datę rozpoczęcia pracy,
• rodzaj pracy,
• miejsce wykonywania pracy,
• wymiar czasu pracy,
• wysokość wynagrodzenia.

Jeżeli ustalenie wynagrodzenia na podstawie zgromadzonych dowodów okaże się niemożliwe, inspektor określi je na poziomie wynagrodzenia minimalnego obowiązującego w danym roku.

Konsekwencje dla pracodawcy i pracownika

Co szczególnie ważne, decyzja inspektora pracy będzie podlegała natychmiastowemu wykonaniu w zakresie skutków, jakie przepisy prawa pracy wiążą z:

• nawiązaniem stosunku pracy,
• obowiązkami w zakresie podatków i ubezpieczeń społecznych powstałymi od dnia jej wydania.

Oznacza to, że od momentu wydania decyzji pracodawca będzie musiał traktować osobę zatrudnioną dotychczas na podstawie umowy cywilnoprawnej jak pracownika, wraz z pełnym pakietem obowiązków wynikających z prawa pracy, prawa podatkowego i ubezpieczeń społecznych. Konieczne będzie zatem nie tylko naliczanie i wypłata wynagrodzenia zgodnie ze wskazaniami decyzji okręgowego inspektora pracy, ale również prowadzenie dokumentacji pracowniczej, udzielanie urlopów, odprowadzanie zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych czy naliczanie i odprowadzanie bieżących składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.

Odwołanie od decyzji nie będzie wstrzymywało jej wykonania w tym zakresie. Wstrzymane pozostaną jedynie obowiązki podatkowe i z zakresu ubezpieczeń społecznych, które powstały przed dniem wydania decyzji, i to tylko do momentu upływu terminu na złożenie odwołania, a w przypadku jego wniesienia – do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia sprawy przez sąd.

Projektowana nowelizacja przewiduje znaczącą zmianę w obszarze stosowania umów cywilnoprawnych w relacjach zatrudnienia. Jeżeli charakter wykonywanej pracy będzie odpowiadał warunkom typowym dla stosunku pracy, inspektor pracy uzyska kompetencję do administracyjnego przekwalifikowania zawartej umowy. 

Jak zabezpieczyć się przed decyzjami PIP?

W kontekście projektowanej nowelizacji warto dokonać analizy obowiązujących już umów cywilnoprawnych oraz zasad współpracy z osobami świadczącymi pracę na ich podstawie. Kluczowe jest zidentyfikowanie tych elementów kontraktów i praktyki ich wykonywania, które mogą wskazywać na występowanie cech charakterystycznych dla stosunku pracy. 

Z perspektywy podmiotów powierzających pracę kluczowe staje się także wdrożenie mechanizmów pozwalających na bieżącą ocenę prawidłowości stosowanych form zatrudnienia. Jednym z możliwych rozwiązań jest opracowanie wewnętrznych procedur weryfikacyjnych, które umożliwią systematyczne monitorowanie zawieranych umów cywilnoprawnych i identyfikowanie przypadków potencjalnego ryzyka ich zakwestionowania przez organy kontrolne. Równolegle warto rozważyć przeprowadzenie audytu, którego celem byłoby dokonanie kompleksowej analizy obowiązujących kontraktów i praktyk organizacyjnych. Takie podejście pozwoli nie tylko na wczesne zidentyfikowanie ewentualnych nieprawidłowości, lecz także na wypracowanie rozwiązań zgodnych z aktualnym orzecznictwem i oczekiwaniami organów Państwowej Inspekcji Pracy.