W Ministerstwie Finansów trwają prace nad kolejnym pakietem zmian mających na celu uproszczenie przepisów z zakresu VAT począwszy od 1 stycznia 2023 r. (SLIM VAT 3). Jedna z głównych modyfikacji dotyczy uproszczeń w zakresie dokumentowania zaliczek otrzymanych przez sprzedawcę. Będzie on mógł odstąpić od wystawienia faktur zaliczkowych w przypadkach, w których obowiązek podatkowy w odniesieniu do czynności zaliczkowanej (dostawy towarów lub świadczenia usług) powstanie w tym samym miesiącu, w którym zaliczka została przez niego otrzymana.
Przedsiębiorcy niejednokrotnie rozliczają się ze sobą etapowo na podstawie zaliczek lub przedpłat. Otrzymanie takiej zaliczki często skutkuje powstaniem obowiązku podatkowego po stronie sprzedawcy (art. 19a ust. 8 ustawy o VAT) oraz zobowiązuje go do wystawienia faktury dokumentującej zaliczkę (art. 106b ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT). W praktyce zazwyczaj oznacza to konieczność wystawiania dwóch odrębnych dokumentów do tej samej transakcji – faktury zaliczkowej po otrzymaniu zaliczki oraz faktury końcowej po realizacji transakcji (takiego obowiązku obecnie nie ma, jeżeli zaliczka obejmuje całą wartość transakcji wykazaną na fakturze końcowej).
Zasadę tę upraszczają projektowane przepisy SLIM VAT 3. Zgodnie z nimi, sprzedawca będzie mógł zrezygnować z wystawienia odrębnej faktury zaliczkowej dokumentującej zapłatę otrzymaną przed dostarczeniem towarów lub wykonaniem usługi. Warunkiem zastosowania uproszczenia będzie to, aby obowiązek podatkowy dla zdarzenia, w związku z którym taka przedpłata jest dokonywana (dostawa towarów lub realizacja usług) nastąpił w tym samym miesiącu, w którym miała miejsce przedpłata. Sprzedawca będzie miał przy tym możliwość utrzymania „starych” zasad fakturowania. Nowe regulacje będą bowiem miały charakter opcjonalny i nie obligują bezwzględnie sprzedawcy do ich stosowania.
Co ważne, wskazane powyżej uproszczenie znajdzie zastosowanie wyłącznie do odniesieniu do przypadków, w których sprzedawca byłby zobowiązany do wystawienia faktury zaliczkowej na zasadach ogólnych, tj. do 15 dnia następnego miesiąca po otrzymaniu zaliczki. W przypadkach, w których stosuje się przepisy szczególne z art. 106i ust. 3-8 ustawy o VAT (np. wystawienie faktury zaliczkowej jeszcze przed otrzymaniem zapłaty) uproszczony sposób dokumentowania zaliczek wprowadzany przez SLIM VAT 3 nie będzie mógł być wykorzystany. Istotnie zawęża to więc katalog potencjalnych przypadków objętych projektowym uproszczeniem.
Przepisy, mimo tego że znajdują się jeszcze w fazie projektu, już na obecnym etapie budzą pewne wątpliwości natury praktycznej. Dotyczy to w szczególności transakcji rozliczanych w walucie obcej. Zastosowanie przez sprzedawcę nowych regulacji skutkować będzie koniecznością rozliczenia faktury dokumentującej dane świadczenie w oparciu o różne kursy walutowe – odrębny dla celów przeliczenia na złotówki kwoty otrzymanej zaliczki (z dnia poprzedzającego otrzymanie) oraz dla pozostałej wartości wynikającej z faktury (z dnia poprzedzającego realizację dostawy lub wykonanie usługi). Nie zmieniają się bowiem zasady dotyczące obowiązku podatkowego i zarówno otrzymanie zaliczki jak i realizacja świadczenia generują odrębne od siebie momenty powstania obowiązku podatkowego w VAT. Sytuacja skomplikuje się jeszcze bardziej, jeżeli zaliczek w danym miesiącu będzie kilka. Wówczas w odniesieniu do każdej pojedynczej zaliczki zastosowanie znajdzie odrębny kurs walutowy.
