Nowe prawo holdingowe już od października

Celem przepisów nowego Działu IV w Tytule I ustawy jest umożliwienie spółkom należącym do jednej grupy kapitałowej kierowania się wspólną strategią gospodarczą w celu realizacji interesu tej grupy, zaś spółce dominującej sprawowania jednolitego kierownictwa nad spółkami zależnymi.

Realizacji tych celów mają służyć wydawane spółce zależnej przez spółkę dominującą wiążące polecenia dotyczące prowadzenia spraw spółki zależnej. Wiążące polecenia wymagają zachowania formy pisemnej lub elektronicznej pod rygorem nieważności, a ich minimalna treść wynika z przepisów. W szczególności, polecenie takie powinno definiować interes grupy spółek, który uzasadnia wykonanie wiążącego polecenia oraz określać spodziewane korzyści lub szkody dla spółki zależnej, które będą następstwem jego wykonania. Jeśli realizacja polecenia będzie się wiązała z powstaniem szkody, w treści polecenia należy również uwzględnić przewidywany sposób i termin jej naprawienia. Wykonanie lub odmowa wykonania wiążącego polecenia wymagać ma uchwały zarządu spółki zależnej. Odmowa jego wykonania możliwa natomiast będzie wyłącznie w określonych sytuacjach.

Nowe przepisy zakładają, że spółka dominująca będzie odpowiedzialna na zasadzie winy za szkodę wyrządzoną wydaniem wiążącego polecenia spółce zależnej. Odpowiedzialność spółki dominującej będzie się rozciągać także na szkodę powstałą po stronie wierzycieli spółki zależnej, jeżeli szkoda ta powstała w wyniku wykonania przez spółkę zależną wiążącego polecenia wydanego przez spółkę dominującą. Odpowiedzialność spółki dominującej będzie miała przy tym charakter subsydiarny, uzależniony od braku możliwości zaspokojenia się przez wierzyciela z majątku spółki zależnej. Z kolei odpowiedzialność członków zarządu spółki zależnej zostanie ograniczona - nie będą oni ponosić odpowiedzialności za szkody wyrządzone wykonaniem wiążącego polecenia, w tym na podstawie art. 293 KSH, tj. za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami umowy spółki. Zwolnienie to znajdzie jednak zastosowanie tylko wtedy, gdy wykonanie wiążącego polecenia, wydanego stosownie do wymogów KSH, nastąpi zgodnie z jego treścią oraz po podjęciu uchwały o jego wykonaniu.

Nowelizacja rozszerza również zakres uprawnień spółki dominującej względem spółki zależnej i jej wspólników albo akcjonariuszy mniejszościowych. Spółka dominująca będzie mogła bowiem m.in.:

• w każdym czasie przeglądać księgi i dokumenty spółki zależnej oraz żądać od niej udzielenia informacji;
• poprzez swoją radę nadzorczą sprawować stały nadzór nad realizacją interesu grupy spółek przez spółkę zależną;
• zdecydować o wykupie udziałów albo akcji wspólników albo akcjonariuszy spółki zależnej reprezentujących nie więcej niż 10% kapitału zakładowego.

Możliwość zastosowania regulacji wynikających z prawa holdingowego uzależniona będzie od podjęcia przez zgromadzenie wspólników lub walne zgromadzenie akcjonariuszy spółki zależnej, większością ¾ głosów uchwały o uczestnictwie w grupie spółek ze wskazaniem spółki dominującej. Uczestnictwo w grupie spółek wymaga również ujawnienia w rejestrze przedsiębiorców KRS zarówno przez spółkę zależną, jak i dominującą, chyba że spółka dominująca ma siedzibę za granicą. Wówczas wystarczający jest wpis do KRS spółki zależnej.

Oprócz ujawnienia samego uczestnictwa w KRS, zarząd spółki zależnej zobowiązany będzie do przygotowywania i przedstawienia zgromadzeniu wspólników albo walnemu zgromadzeniu sprawozdania o powiązaniach umownych ze spółką dominującą za okres ostatniego roku obrotowego. W sprawozdaniach tych wskazać należy w szczególności wiążące polecenia wydane spółce zależnej.

Stosowanie nowych przepisów nie jest obligatoryjne, a spółki należące do grup kapitałowych mogą nadal działać w sposób nieformalny, na dotychczasowych zasadach. W połączeniu z daleko idącymi wymaganiami formalnymi wynikającymi z prawa holdingowego, istotnie ogranicza to atrakcyjność nowego rozwiązania, zwłaszcza z punktu widzenia spółek dominujących.