Kwestia prawa do odliczenia podatku VAT w związku z nabywaniem usług najmu lokali mieszkalnych np. dla pracowników i ich dalszym nieodpłatnym udostępnianiem była przedmiotem licznych sporów pomiędzy podatnikami, a Dyrektorem KIS, który w wydawanych interpretacjach indywidualnych przyjmował negatywne stanowisko w tej sprawie.
Wydawać by się mogło, że spór został rozstrzygnięty, kiedy w minionym roku Naczelny Sąd Administracyjny dwukrotnie podważył stanowisko Dyrektora KIS[1], wskazując, że w przypadku nieopłatnego udostępniania pracownikom lokali mieszkalnych podatnikowi przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego od wynajmu lokali mieszkalnych. NSA w swoich orzeczeniach wskazywał, że lokale mieszkalne nie są przez podatnika wynajmowane z zamiarem prowadzenia działalności w postaci ich nieodpłatnego udostępniania, ale w celu pozyskania wykwalifikowanych pracowników dla prowadzenia działalności gospodarczej opodatkowanej podatkiem VAT, a tym samym spełniona jest przesłanka związku z działalnością opodatkowaną.
W międzyczasie pojawiła się również pozytywna interpretacja Dyrektora KIS z 20 września 2023 r. (znak: 0112-KDIL1-3.4012.362.2023.2.JŚ), w której organ podatkowy zgodził się z podatnikiem w kwestii prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wynikającego z faktur dokumentujących najem mieszkań i jednocześnie zaakceptował stanowisko zgodnie, z którym nieodpłatne udostępnienie lokali mieszkalnych umożliwia Spółce pozyskanie pracowników oraz zapewnienie ciągłości świadczonych usług, a tym samym osiąganie i zwiększanie obrotów ze sprzedaży usług, które są opodatkowane.
Wspomniana interpretacja dawała podatnikom nadzieję, że Dyrektor KIS w końcu zaakceptował argumentacją przyjętą m.in. przez NSA i nastąpi długo wyczekiwane odwrócenie niekorzystnego dla podatników trendu w kwestii odliczania podatku VAT od wynajmu mieszkań dla pracowników.
Jednak nic bardziej mylnego…
W interpretacji z 1 marca 2024 r. (znak: 0113-KDIPT1-2.4012.836.2023.2.JS) Dyrektor KIS stwierdził ponownie, że nieodpłatne udostępnienie pracownikom lokali mieszkalnych stanowi nieodpłatne świadczenie usług związane z działalnością gospodarczą, które na podstawie art. 8 ust. 2 pkt 2 ustawy o VAT, nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Jednocześnie Dyrektor KIS uznał, że wynajem tych lokali ma wyłącznie na celu ich nieodpłatne udostępnienia pracownikom, a zatem podatnikowi nie przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego.
Stanowisko fiskusa w zakresie prawa do odliczenia podatku naliczonego od wynajmu mieszkań dla pracowników to ciągły rollercoaster, bowiem podatnik nie jest w stanie przewidzieć, jakie stanowisko zajmie organ podatkowy w następnym sporze w tym zakresie.
Co równie istotne, przyjęcie pozytywnego rozstrzygnięcia NSA, nie oznacza równocześnie, że pracodawca powinien naliczyć podatek należny od udostępnienia mieszkań pracownikom. Co prawda NSA nie odniósł się wprost do tej kwestii, niemniej jednak wskazał, że udostępnienie mieszkań pracownikom ma związek z czynnościami opodatkowanymi podatnika.
Natomiast jak powszechnie wiadomo nieodpłatne świadczenie usług na cele osobiste podatnika lub jego pracowników do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT. Zatem w przypadku nieodpłatnego udostępnienia mieszkań pracownikom niespełnienie głównej przesłanki opodatkowania nieodpłatnych świadczeń (tj. brak związku z działalnością opodatkowaną podatnika) powoduje tym samym brak opodatkowania podatkiem VAT.
Takie stanowisko podzielił również Dyrektor KIS we wskazanej wcześniej pozytywnej interpretacji podatkowej, w której stwierdził, że:
„W celu uznania nieodpłatnego udostępniania lokalu mieszkalnego pracownikom za odpłatne świadczenie usług podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT musi być ono świadczone na cele osobiste pracowników przez co należy rozumieć takie świadczenie usług, które odbywa się bez związku z potrzebami prowadzonej działalności gospodarczej. Jednakże, gdy nieodpłatne świadczenie wpisuje się w cel prowadzonej działalności gospodarczej, wówczas przesłanka uznania tej nieodpłatnej czynności za odpłatne świadczenie usług, podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT, nie zostanie spełniona. W określonych okolicznościach indywidualnej sprawy korzyść osobista uzyskana przez pracowników z takiego bezpłatnego udostępnienia lokalu mieszkalnego może mieć bowiem drugorzędne znaczenie w stosunku do potrzeb prowadzonej działalności gospodarczej.”
Zatem opierając się na pozytywnych rozstrzygnięciach NSA oraz pozytywnej dla podatnika interpretacji Dyrektora KIS, można argumentować, że w związku z nieodpłatnym udostępnieniem mieszkań pracownikom:
[1] Wyrok NSA z dnia 2 czerwca 2023 r., sygn. I FSK 542/19 oraz z dnia 12 grudnia 2023 r., sygn. I FSK 281/23
