TSUE w wyroku z dnia 13 października br. (C-397/21) orzekł, że brak możliwości odzyskania wadliwie naliczonego VAT od sprzedawcy powoduje, że można dochodzić zwrotu tego podatku od organu podatkowego.
Sprawa dotyczyła węgierskiej spółki (Humda), która zleciła swojemu dostawcy wykonanie usług w zakresie budowy pawilonu na mediolańskiej wystawie światowej. Usługi zostały wykonane, a kontrahent wystawił dziewięć faktur, na których wykazał węgierski VAT. Następnie wpłacił ten podatek do urzędu skarbowego.
W trakcie kontroli węgierski fiskus stwierdził, że VAT został naliczony wadliwie, bo usługodawca zrealizował transakcję związaną z nieruchomością, a to oznacza, że VAT powinien być odprowadzony w miejscu jej położenia, czyli w tym wypadku we Włoszech. Z uwagi na brak możliwości odzyskania błędnie zafakturowanego VAT od usługodawcy, który w międzyczasie został postawiony w stan likwidacji (wierzytelność zdaniem syndyka stała się nieściągalna), Humda zwróciła się do węgierskich organów podatkowych z wnioskiem o zwrot nienależnej płatności. Organy odmówiły, a sprawa trafiła do węgierskiego sądu, który zapytał Trybunał Sprawiedliwości UE, czy spółka powinna mieć możliwość odzyskania nienależnie zapłaconego podatku, czy też nie.
Trybunał przede wszystkim podkreślił, że zgodnie z zasadą neutralności VAT, dostawca, który błędnie wpłacił podatek do urzędu, może żądać jego zwrotu, a z kolei odbiorca usług ma prawo wnieść przeciwko dostawcy powództwo cywilne o zwrot nienależnego świadczenia. Natomiast w sytuacji, gdy dostawca jest niewypłacalny, nie ma podstaw do odmowy dochodzenia bezpośrednio od organu podatkowego zwrotu kwoty odpowiadającej VAT, która (a) została nienależnie wykazana na fakturze, (b) została zapłacona do urzędu, (c) odzyskanie tej kwoty od dostawcy jest niemożliwe lub nadmiernie utrudnione (d) podatnikom nie można zarzucić żadnego oszustwa lub nadużycia, które skutkowałoby utratą wpływów podatkowych przez państwo członkowskie.
Co więcej, zdaniem TSUE, przepisy Dyrektywy VAT pozwalają też na żądanie zapłaty odsetek od tej kwoty przez organ, jeżeli nie dokonał zwrotu tej kwoty w rozsądnym terminie po tym, jak został do tego wezwany. TSUE wskazał, iż zasady stosowania odsetek od tej kwoty należą do autonomii proceduralnej państw członkowskich, ograniczonej przez zasady równoważności i skuteczności, przy czym przepisy krajowe dotyczące w szczególności obliczania ewentualnie należnych odsetek nie mogą prowadzić do pozbawienia podatnika stosownego odszkodowania z tytułu straty spowodowanej zwłoką w zwrocie tej kwoty.
Wyrok TSUE stanowi niewątpliwie przełom w postrzeganiu instytucji fiskusa, otwierając podatnikom drogę do odzyskania nienależnie zapłaconego VAT. Rozwiązanie to jest szczególnie ważne w dobie nasilającego się kryzysu gospodarczego, gdy część firm upada lub kończy swoją działalność, a odzyskanie błędnie zafakturowanego VAT staje się niekiedy niemożliwe.
