Praca zdalna a możliwość powstania zakładu

Pojęcie zakładu na potrzeby polskich regulacji ujęte jest w ustawie o CIT. Instytucję tę definiują także poszczególne umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania (UPO), a ustawa o CIT przewiduje, że definicja z UPO, znajdująca zastosowanie w konkretnym przypadku, ma pierwszeństwo nad definicją ustawową. Modelowa Konwencja OECD, której postanowienia zostały inkorporowane do licznych UPO, definiuje zakład jako stałą placówkę, przez którą całkowicie lub częściowo prowadzona jest działalność przedsiębiorstwa[1].

W świetle ww. regulacji wskazuje się, że powstanie zakładu konstytuuje łączne spełnienie poniższych przesłanek:

• istnienie placówki, w której prowadzona jest działalność,
• stały charakter placówki,
• działalność prowadzona w placówce nie może być ograniczona do czynności o charakterze przygotowawczym lub pomocniczym.

Zakład będzie także konstytuować obecność w państwie osoby posiadającej pełnomocnictwo (również faktyczne) do zawierania umów w imieniu przedsiębiorstwa, jeżeli osoba ta zwykle wykonuje to pełnomocnictwo w tym Państwie (tzw. zależny przedstawiciel).

Powstanie zakładu wpływa na opodatkowanie uzyskiwanych zysków – zyski zakładu co do zasady opodatkowuje kraj jego siedziby.

Zgodnie z podejściem OECD i ONZ, świadczenie pracy zdalnej może wpłynąć na powstanie zakładu w kraju, z którego praca jest świadczona, w poniższych przypadkach:

• świadczenie pracy z biura (w niektórych przypadkach także home office) lub innej placówki w kraju świadczenia pracy, jeżeli biuro lub placówka jest stała, pozostaje do dyspozycji pracodawcy, a miejsce świadczenia pracy istnieje przez konkretny okres (przynajmniej 6 miesięcy) lub
• osoba pracująca zdalnie zawiera umowy w imieniu pracodawcy lub odgrywa kluczową rolę przy doprowadzaniu do zawarcia umów, lub
• przedsiębiorstwo świadczy usługi za granicą za pośrednictwem pracownika lub współpracownika, o ile działalność taka trwa przez więcej niż 183 dni w roku.

Warto pamiętać, że zakład zasadniczo nie powstanie, jeżeli czynności podejmowane przez pracownika są natury przygotowawczej lub pomocniczej. To, czy zakład powstaje należy każdorazowo oceniać z punktu widzenia konkretnej UPO – te bowiem mogą różnić się od siebie.

Przytoczone wskazówki nie są jednolicie interpretowane przez polskie organy podatkowe. W ostatnich latach Dyrektor KIS wielokrotnie w wydanych interpretacjach uznawał, że świadczenie pracy zdalnej z terytorium Polski dla spółki zagranicznej powoduje powstanie zakładu na terytorium Polski[2]. Sądy administracyjne często nie zgadzały się z tym podejściem[3], lecz pojawiały się także orzeczenia dla podatników niekorzystne[4].

W ocenie polskich organów, na powstanie zakładu w wyniku świadczenia pracy zdalnej mogą wpływać w szczególności:

• świadczenie pracy z lokalu udostępnionego przez pracodawcę,
• zawarcie umów na czas nieokreślony,
• udostępnienie pracownikowi sprzętu, który wykorzystuje w pracy,
• świadczenie przez pracownika usług stanowiących właściwą działalność pracodawcy (a nie tzw. usług przygotowawczych pomocniczych).

Także ww. przesłanki nie są jednak interpretowane jednolicie. Przykładowo, WSA w Gliwicach w wyroku o sygn. I SA/Gl 674/22 potwierdził powstanie zakładu pomimo, iż spółka nie wynajmowała w Polsce żadnego lokalu, a programiści zatrudnieni zdalnie świadczyli swoje usługi w dowolnie wybranym przez siebie miejscu.

Ze względu na złożoność omawianego aspektu oraz potencjalne skutki w obrębie obowiązków podatkowych, pracodawcom zatrudniającym osoby w formie pracy zdalnej wykonywanej z zagranicy rekomendujemy uważną analizę stanu faktycznego. Problem dotyczy zagranicznych pracodawców korzystających z usług polskich pracowników jak i polskich firm, dla których świadczona jest praca zdalna z zagranicy.

Chętnie zaoferujemy Państwu pomoc w tym zakresie – zapraszamy do kontaktu.

[1] Określenie "zakład" obejmuje w szczególności: (a) siedzibę zarządu; (b) filię; (c) biuro; (d) fabrykę; (e) warsztat; (f) kopalnię, źródło ropy naftowej lub gazu, kamieniołom albo każde inne miejsce wydobywania zasobów naturalnych.

[2] Tak Dyrektor KIS m.in. w interpretacji z dnia 17 lipca 2024 r., sygn. 0114-KDIP2-1.4010.236.2024.2.JF czy z dnia 28 marca 2022 r., sygn. 0111-KDIB1-2.4010.699.2021.1.ANK.

[3] Tak m.in. WSA w Gliwicach w wyroku z dnia 18 maja 2023 r., sygn. I SA/Gl 145/23.

[4] Tak m.in. WSA w Gliwicach w wyroku z dnia 31 stycznia 2022 r., sygn. I SA/Gl 1340/21 oraz w wyroku z dnia 6 grudnia 2022 r., sygn. I SA/Gl 674/22.