W ostatnim czasie sądy administracyjne wydały kilka wyroków rozstrzygających korzystnie dla podatnika kwestię dopuszczalności korekty stawek amortyzacyjnych za lata ubiegłe (por. III SA/Wa 566/18, I SA/Lu 91/22, I SA/Gd 1187/21, I SA/Go 32/21, I SA/Łd 92/22). Stanowisko, zgodnie z którym podatnik może dokonać korekty stawek amortyzacyjnych „wstecz” przyjął także NSA (por. II FSK 1413/19).
Sądy rozważając przedmiotowe zagadnienie odwoływały się przede wszystkim do argumentacji językowej. Zgodnie z art. 16i ust. 5 ustawy o CIT podatnicy mogą obniżać podane w wykazie stawek amortyzacyjnych stawki dla poszczególnych środków trwałych. Zmiany stawki dokonuje się począwszy od miesiąca, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji albo od pierwszego miesiąca każdego następnego roku podatkowego. Zdaniem organów podatkowych oznacza to, że decyzję o zmianie stawki można podjąć wyłącznie w odniesieniu do rozliczeń danego roku i lat następnych i to przed dokonaniem pierwszego w tym roku odpisu amortyzacyjnego.
Sędziowie jednak uznali, że przepis ten pozwala na zmianę stawek amortyzacyjnych w odniesieniu zarówno do przyszłych, jak i przeszłych rozliczeń podatkowych. Z językowego znaczenia tego ustępu wynika bowiem, że podatnicy mogą obniżyć stosowane stawki zaczynając od miesiąca (rozliczenia za ten miesiąc) - rozumianego jako punkt w czasie - w którym środki trwałe zostały wprowadzone do ich ewidencji lub od pierwszego miesiąca któregokolwiek z następnych lat podatkowych.
Treść przepisu wskazuje więc na termin, od którego zmiana stawki amortyzacyjnej ma wywoływać skutki prawne, nie wypowiada się natomiast na temat określenia momentu, w którym podatnik może wprowadzić zmianę stawek w księgach podatkowych ani nie przesądza, czy zmiany tej można dokonać tylko w stosunku do przyszłych okresów rozliczeniowych, czy również do przeszłych. Ustawodawca w przepisach dotyczących amortyzacji w żaden sposób nie odnosi się do „okresów”, czyli przedziałów czasu, których taka zmiana mogłaby dotyczyć. Art. 16i ust. 5 jako nieprecyzyjny nie powinien być interpretowany na niekorzyść podatnika, gdyż niejasne przepisy prawa nie powinny rodzić dla stron negatywnych skutków, takich jak nałożenie obowiązku albo ograniczenie praw.
Ponadto, w orzeczeniach podkreślono również, że opisana wykładnia jest zgodna z art. 81 § 1 Ordynacji Podatkowej, który przewiduje, że podatnicy mają co do zasady prawo do dokonania korekty rozliczenia. W art. 16i ust. 5 ustawy o CIT ani w innych regulacjach nie zawarto wyłączenia uprawnienia do dokonania korekty stawek amortyzacyjnych za poprzednie lata. Z tego względu należy przyjąć, że taka korekta jest dopuszczalna. Taki zakaz nie może być domniemany przez organy podatkowe, a powinien wynikać wprost z przepisu ustawy. Granicą prawa do dokonania korekty deklaracji, w tym korekty stawek amortyzacyjnych, jest przedawnienie zobowiązania podatkowego.
Sądy jako argument przywoływały także fragment uzasadnienia projektu nowelizacji ustawy o CIT (druk sejmowy nr 411 z dnia 17 kwietnia 2002 r.), w którym zawarto następujące zdanie: „podatnicy będą mogli w okresie ponoszenia strat podatkowych zaplanować maksymalnie obniżone stawki amortyzacyjne i powrócić do stawek, tj. wyższych kosztów podatkowych, w okresie osiągania dochodów, a tym samym odpowiednio wpływać na wysokość straty podatkowej i dochodu do opodatkowania”. W uzasadnieniu stwierdzono również, że „wprowadzono też możliwość zmniejszenia stawek amortyzacyjnych z wykazu w dowolnej wysokości oraz w wybranym przez podatnika momencie.”
W orzeczeniach wskazano, że celem przepisu art. 16i ust. 5 jest umożliwienie podatnikowi planowania stawek amortyzacyjnych, co nie zawsze jest możliwe ze względu na trudności związane z oszacowaniem wysokości strat podatkowych, zwłaszcza występujących na przestrzeni lat. Zdaniem sądów skoro ustawodawca daje możliwość obniżania stawek amortyzacyjnych w okresie ponoszenia straty podatkowej, to uwzględnił również okoliczność, że o wystąpieniu takiej straty podatnicy dowiedzą się znacznie później niż w pierwszym miesiącu danego roku podatkowego (a w praktyce nawet już po jego zakończeniu). Dopiero dopuszczenie możliwości dokonywania korekt stawek amortyzacyjnych za wcześniejsze lata pozwala więc osiągnąć cel przepisu.
Jako argument przemawiający za dopuszczeniem możliwości korekty stawek amortyzacyjnych za poprzednie lata sądy wskazywały także fakt, że taka korekta stanowi jedynie zmianę technicznego rozliczenia kosztu w czasie i nie wiąże się z korzyściami podatkowymi w rozliczeniu globalnym, ponieważ górną granicą sumy odpisów amortyzacyjnych pozostaje wartość początkowa środka trwałego podlegającego amortyzacji.
