Uchwała NSA w sprawie formy wykreślenia podatnika z rejestru czynnych podatników VAT

Dotychczasowo w podobnych sprawach kształtowały się trzy różne linie orzecznicze stwierdzające, że wykreślenie podatnika z tzw. białej listy:

1. jest czynnością materialno-techniczną, z czego wynika, że nie ma konieczności zawiadamiania podatnika o jego wykreśleniu – stanowisko takie zostało zaprezentowane m.in. w wyrokach z 21 października 2022 r., sygn. akt I FSK 936/20 i z 3 czerwca 2022 r., sygn. akt I FSK 299/22,
2. wymaga wydania decyzji przez organ podatkowy w tej sprawie, co skutkowałoby powiadomieniem podatnika – takie zdanie wyraził sąd m.in. w wyrokach z 26 września 2019 r., sygn. akt III SA/Wa 314/19 czy z 12 czerwca 2019 r., sygn. akt III SA/Wa 2765/18,
3. co prawda stanowi czynność materialno-techniczną, ale podatnik powinien jednocześnie zostać powiadomiony o jego wykreśleniu – tak stwierdził NSA w wyroku z 2 listopada 2022r., sygn. akt I FSK 1544/19.

W przedmiotowej sprawie Wojewódzki Sąd Administracyjny (WSA) w wyroku z 5 września 2019 r., zajął stanowisko, że wykreślenie Spółki z rejestru podatników VAT stanowi czynność materialno-techniczną bez konieczności zachowania formy decyzji, jednak wykreślenie to wymagało zawiadomienia podatnika. W związku z brakiem powiadomienia Spółki, czynność wykreślenia uznał za bezskuteczną. Od powyższego wyroku wniesiona została skarga kasacyjna.

Wykreślenie podatnika było następstwem zablokowania jego konta bankowego przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej (Szefa KAS) w wyniku podejrzenia dokonywania wyłudzeń skarbowych. Forma tego wykreślenia wynika z art. 96 ust. 9 pkt 5 ustawy o VAT, a w związku z niejednolitym podejściem do wykładni tego przepisu NSA postanowił rozstrzygnąć spór w drodze uchwały.

Przedmiotem uchwały było pytanie: czy wykreślenie podatnika z rejestru podatników czynnych podatku od towarów i usług w trybie art. 96 ust. 9 pkt 5 ustawy o VAT następuje poprzez dokonanie czynności materialno-technicznej. Ostatecznie, NSA zajął stanowisko przeważające dotychczas w orzecznictwie, a więc stwierdził, że wykreślenie to stanowi czynność materialno-techniczną bez konieczności powiadomienia Spółki o jego fakcie.

W ustnym uzasadnieniu do uchwały, NSA odniósł się m.in. do art. 207 Ordynacji podatkowej, z którego wynika, że wydanie decyzji przez organ podatkowy rozstrzygać może jedynie konkretną sprawę podatkową. Zgodnie z tym, w opinii sądu wykreślenie podatnika z rejestru nie ma charakteru sprawy podatkowej, więc wydanie decyzji nie może mieć miejsca. Ponadto, w uzasadnieniu podkreślono także, że wykreślenie z rejestru VAT nie jest objęte normami postępowania podatkowego, w wyniku którego wydawana jest decyzja. Oprócz tego NSA wskazał na treść samego art. 96 ust. 9, z którego bezpośrednio wynika, że nie ma obowiązku powiadamiania podatnika o wykreśleniu z białej listy, a pośrednio także wynika, że brak konieczności powiadomienia wskazuje, że w opisanej sytuacji nie mamy do czynienia z postępowaniem podatkowym.

Stanowisko objęte w uchwale jest problematyczne dla podatników ze względu na skutki takiego wykreślenia. Działanie to w skrajnych przypadkach powodować może pozbawienie danego podmiotu możliwości prowadzenia swojej działalności. Wynika to z faktu, że nie może on w takiej sytuacji wystawiać faktur VAT, a kontrahenci nie mają możliwości odliczenia VAT jako nabywcy towarów lub usług. Ponadto, sam podmiot nie ma prawa do odliczenia podatku naliczonego wynikającego z faktur nabycia. W szerszej perspektywie stawia to spółkę w złym świetle na rynku oraz względem kontrahentów.

Należy jednak mieć na uwadze, że omawiana uchwała odnosi się jedynie do wykreślenia wynikającego z art. 96 ust. 9 pkt 5, a więc do sytuacji, w której organ podatkowy podejrzewa podatnika o czynności związane z wyłudzeniami skarbowymi. Oznacza to, że wnioski płynące z uchwały nie powinny mieć wpływu na stanowisko organów, gdy do wykreślenia doszło wskutek innych okoliczności wymienionych w ust. 9 oraz ust. 9a powyższego artykułu.