Wydanie towarów wskutek oszustwa nie podlega opodatkowaniu VAT

Sprawa dotyczyła polskiej spółki (dalej: „Spółka”), która zobowiązała się do zrealizowania czterech dostaw towarów na rzecz belgijskiego podmiotu, z którym nie pozostawała do tej pory w żadnych stosunkach gospodarczych. Ze względu na tę okoliczność, Spółka podjęła szereg czynności mających na celu zweryfikowanie kontrahenta, a tym samym skuteczne przeprowadzenie transakcji. Dokumenty i informacje zgromadzone w procesie weryfikacji jednoznacznie wskazywały, że zamówienia zostały złożone i podpisane przez osobę uprawnioną do reprezentacji belgijskiej spółki.

Z uwagi na brak podejrzeń co do charakteru działania nabywcy, Spółka wystawiła faktury ze stawką 0% właściwą dla WDT i dostarczyła towary do magazynu znajdującego się na terytorium Francji. Po dokonaniu dostawy towarów, Spółka otrzymała dokumenty potwierdzające ich odbiór m.in. list przewozowy (CMR).

W związku z brakiem otrzymania zapłaty za dostarczone towary, Spółka podjęła próby skontaktowania się z przedstawicielami belgijskiego podmiotu, odpowiedzialnymi za przedmiotowe dostawy. Wówczas wyszło na jaw, że osoba, z którą Spółka zawarła transakcje, nie jest przedstawicielem belgijskiej spółki. Faktyczni przedstawiciele belgijskiego podmiotu oświadczyli, że nigdy nie zamawiali od Spółki towarów do magazynu położonego na terytorium Francji i zakwestionowali wszystkie faktury wystawione na ich rzecz z tego tytułu.

W związku z zaistniałą sytuacją, Spółka powzięła wątpliwość, czy w tej sytuacji doszło do dostawy towarów opodatkowanej VAT. Jej zdaniem, wywóz towarów z terytorium RP dokonany w wyniku mylnego przekonania, że doszło do zawarcia umowy z belgijskim podmiotem, podczas gdy de facto padła ofiarą oszustwa, nie stanowi czynności opodatkowanej VAT w rozumieniu art. 5 ust. 1 ustawy o VAT. We wniosku o interpretację powołała się przy tym na art. 6 pkt 2 ustawy o VAT, z którego wynika, że przepisów tej ustawy nie stosuje się do czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy.

Dyrektor KIS nie przyznał jednak racji Spółce. W interpretacji z 7 grudnia 2022 r. (sygn. 0114-KDIP1-2.4012.460.2022.1.JO) stwierdził, że w przedmiotowej sytuacji doszło do przeniesienia prawa do rozporządzania towarem jak właściciel, ponieważ towary zostały wywiezione na terytorium innego państwa unijnego, co potwierdzały wystawione faktury. Takie stanowisko rodziło dla Spółki obowiązek zastosowania krajowej stawki VAT (23%) z uwagi na niespełnienie warunków do skorzystania ze stawki 0%, co wynikało z braku znajomości danych faktycznego nabywcy.

Powyższe stanowisko zakwestionował WSA we Wrocławiu (sygn. I SA/Wr 84/23), który uchylił w całości interpretację indywidualną Dyrektora KIS. Zgodnie z argumentacją sądu, w przedmiotowej sytuacji nie doszło do przeniesienia prawa do rozporządzenia towarem, gdyż intencją Spółki była wewnątrzwspólnotowa dostawa na rzecz spółki belgijskiej, a nie na rzecz podszywającego się pod nią podmiotu. Ponadto WSA podkreślił, że Spółka wydając towar niezidentyfikowanemu podmiotowi, działała w warunkach przestępstwa, którego sama padła ofiarą.

Podobnie jak WSA we Wrocławiu (sygn. I SA/Wr 84/23) orzekł m.in. WSA w Katowicach z 25 maja 2023 r. (sygn. I SA/Ke 168/23) oraz WSA w Łodzi z 21 września 2023 r. (sygn. I SA/Łd 553/23). Wszystkie te wyroki są nieprawomocne, ale jeśli NSA przyjmie tę samą wykładnię, wyroki te z pewnością przyczynią się do upowszechnienia korzystnej dla podatników linii orzeczniczej. Niemniej należy mieć na uwadze, że nie zawsze w tego typu sprawach wyroki NSA zapadają po myśli podatników. Przykładem może być wyrok NSA z 18 kwietnia 2023 r. (I FSK 465/20), który utrzymał w mocy niekorzystny dla spółki wyrok WSA w Warszawie (III SA/Wa 785/19).