Obowiązek wystawiania faktur z wykorzystaniem KSeF, choć ma charakter powszechny, nie obejmuje pełnego spektrum faktur. Poza wyłączeniami określonymi w przepisach regulujących KSeF (art. 106ga ust. 2 ustawy o VAT) oraz rozporządzeniu MF w sprawie przypadków, w których nie ma obowiązku wystawiania faktur ustrukturyzowanych (na moment pisania niniejszego tekstu - projektu z 20 maja 2025 r.), warto pamiętać o regulacjach dotyczących tzw. jurysdykcji fakturowej, czyli art. 106a ustawy o VAT.
Do KSeF będą musiały być wysyłane polskie faktury dokumentujące sprzedaż krajową – to oczywiste. Ten sam obowiązek dotyczy faktur transgranicznych ze stawką 0% (eksport, dostawy wewnątrzwspólnotowe), wystawianych przez polskich podatników. Co jednak w przypadku faktur dokumentujących dostawy terytorialnie nieobjęte polskim VAT? Chodzi np. o sprzedaż w ramach rejestracji pod innym niż polski numerem VAT (hiszpańskim, niemieckim, norweskim, itd.) lub sprzedaż towarów znajdujących się w dacie transakcji na terytorium nieobjętym żadną jurysdykcją (sprzedaż na morzu, zdarzająca się w niektórych branżach).
Regulacje dotyczące wyłączeń z KSeF nie mówią nic o takich przypadkach. Nie oznacza to jednak, że tego typu transakcje są automatycznie objęte KSeF. Z pomocą przychodzi nam art. 106a ustawy o VAT, wskazujący do jakich transakcji mają w ogóle zastosowanie przepisy Działu XI rozdział 1 ustawy, czyli polska jurysdykcja fakturowa (w tym m.in. regulacje o KSeF). Innymi słowy, jeżeli zgodnie z art. 106a dana grupa transakcji nie jest objęta polską jurysdykcją fakturową, to tym samym nie ma do niej zastosowania również KSeF.
Istotne znaczenie ma w tym kontekście zasada, zgodnie z którą polskie przepisy fakturowe mają zastosowanie m.in. do przypadków, w których faktura wystawiana jest przez polski podmiot, a miejscem świadczenia jest terytorium państwa członkowskiego innego niż Polska i równocześnie osobą zobowiązaną do zapłaty VAT jest nabywca towaru lub usługobiorca (pomijamy tutaj przypadki samofakturowania). Tym samym, a contrario, jeżeli faktura jest wystawiana przez polski podmiot w ramach jego rejestracji do VAT w innym kraju unijnym (sprzedaż lokalna) i równocześnie podatnikiem naliczającym i płacącym VAT do lokalnego urzędu jest ten podmiot, to taka faktura nie będzie w ogóle objęta polskimi regulacjami, a skoro tak – nie musi (i nie powinna) trafiać do KSeF. To w dużej mierze rozwiązuje problem zagranicznych rejestracji polskiego podatnika – jeżeli są to rejestracje unijne i VAT jest naliczany przez sprzedawcę (czyli nie ma zastosowania lokalny schemat reverse charge), to takich faktur w KSeF nie będzie.
Co jednak w przypadku, w którym dany podmiot ma rejestrację na VAT w kraju pozaunijnym (np. w Norwegii) i w jej ramach wystawia fakturę (np. sprzedając maszynę zlokalizowaną na terytorium tego kraju)? W takiej sytuacji niestety formalnie rzecz biorąc faktura powinna trafić do KSeF. Przepisy wskazują bowiem wyraźnie, że w odniesieniu do dokonywanych przez polski podmiot dostaw towarów, dla których miejscem świadczenia jest terytorium państwa trzeciego (czyli kraju spoza UE), właściwa jest polska jurysdykcja fakturowa. To rozwiązanie nie jest ani logiczne, ani praktyczne, bo może dochodzić (i w praktyce dochodzi) do negatywnych konfliktów jurysdykcji. Przepisy danego kraju (np. norweskie) mogą bowiem określać obowiązkowe elementy i format takich faktur. Tymczasem polska ustawa równocześnie przewiduje swoje wymogi – oraz obliguje do zastosowania KSeF. Nie jest rozwiązaniem wystawienie dwóch faktur (jednej polskiej w KSeF i jednej norweskiej według regulacji lokalnych), bo nie mówiąc o tym, że takie podwójne fakturowanie byłoby redundantne i generowałoby ryzyko pomyłek, to w dodatku byłoby sprzeczne z zasadą, że do jednej transakcji wystawia się jedną fakturę, a nie kilka różnych. Nie sposób nie odnieść wrażenia, że polska ustawa jest tutaj nadmiarowa i niepotrzebnie wymaga wystawienia faktury zgodnej z polskimi regulacjami w tego typu przypadku. Warto byłoby, aby w rozporządzeniu w sprawie przypadków, w których nie ma obowiązku wystawiania faktur ustrukturyzowanych, MF przewidziało odpowiednie wyłączenie w omawianym zakresie.
Co więcej, takie wyłączenie powinno dotyczyć jeszcze jednej sytuacji. Jak wyżej bowiem wspomnieliśmy, w przypadku rejestracji unijnej, faktura w KSeF nie jest wymagana, jeżeli VAT jest naliczany przez sprzedawcę. Problem polega jednak na tym, że w części państw unijnych, w przypadku sprzedaży dokonywanej przez nierezydenta (podmiot zagraniczny w ramach lokalnej rejestracji), VAT powinien naliczać nie sprzedawca, tylko nabywca w trybie samonaliczenia. W tych przypadkach znowu polska ustawa sięga swoją jurysdykcją fakturową po takie transakcje i nakazuje do nich stosować polskie przepisy o fakturowaniu. Tymczasem regulacje lokalne w kraju sprzedaży (np. w Hiszpanii) nakazują zastosowanie przepisów krajowych. Znowu więc mamy konflikt jurysdykcji (i to w ramach UE) i problem z potencjalnie podwójnym fakturowaniem. Miejmy nadzieję, że resort finansów dostrzeże tę kwestię i odpowiednio uwzględni ją w planowanych regulacjach dotyczących wyłączeń z KSeF.
