11 kwietnia 2024 r. Rzecznik Generalny TSUE przedstawił swoją opinię w polskiej sprawie C-709/22 Syndyka Masy Upadłości przeciwko Dyrektorowi Izby Administracji Skarbowej we Wrocławiu (dalej: DIAS). Zdaniem Rzecznika Generalnego polskie przepisy dotyczące MPP są zgodne z przepisami dyrektywy VAT, a przepisy UE nie stoją na przeszkodzie przyznania pierwszeństwa wierzytelności podatkowych w zakresie VAT w ramach postępowania upadłościowego.
Sprawa dotyczyła odmowy przekazania środków z rachunku VAT upadłego podatnika na wniosek syndyka masy upadłości na rachunek masy upadłości. Naczelnik Urzędu Skarbowego odmówił wydania zgody na podstawie art. 108b ust. 5 pkt 1 ustawy o VAT z powodu posiadania przez podatnika zaległości podatkowych. Syndyk wskazał, że wierzytelności publicznoprawne powinny być zaspokajane zgodnie z prawem, czyli w ramach drugiej kategorii spełnienia. Inaczej interes Skarbu Państwa byłby uprzywilejowany względem pozostałych wierzycieli.
Na skutek wniesionego odwołania przez syndyka, Dyrektor Izby Administracji Skarbowej wydał decyzję utrzymującą w mocy decyzję organu I instancji i podzielił jego argumentację. Wskazał, że zostały spełnione przesłanki do wydania decyzji odmownej, a przepisy nie przewidują wyjątku w sytuacji, gdy o zgodę występuje syndyk w toku postępowania upadłościowego. Dodatkowo DIAS podkreślił, że zgromadzone środki nie zostały zajęte i mogą być one rozdysponowane w sposób zgodny z prawem.
Syndyk nie zgodził się z decyzją ostateczną DIAS i wniósł skargę kasacyjną do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu. W toku postępowania WSA powziął wątpliwości i skierował pytanie prejudycjalne do TSUE. Sąd krajowy zadał pytanie m.in. co do zgodności przepisów unijnych, a zwłaszcza dyrektywy VAT z przepisami krajowymi i praktyką organów dotyczącą MPP oraz kolejności zaspokajania wierzytelności w ramach postępowania upadłościowego.
Rzecznik Generalny w opublikowanej opinii uznał, że nie doszło do naruszenia prawa unijnego przez przepisy krajowe bądź praktykę organów. Rada w drodze decyzji wykonawczej 2019/310 upoważniła Polskę do wprowadzenia szczególnego środka w postaci MPP służącego wyeliminowaniu oszustw związanych z VAT. W ramach tego środka, podatnik nie może wprawdzie całkiem swobodnie dysponować pieniędzmi na rachunku VAT, ale przysługuje mu możliwość zapłaty należności na rzecz kontrahentów w części odpowiadającej podatkowi VAT z rachunku VAT (a także zapłaty należności publicznoprawnych do urzędu). Dodatkowo na podatniku nie ciąży obowiązek wpłaty podatku VAT w większym wymiarze niż określonym w dyrektywie VAT. W przedmiocie kolejności zaspokajania wierzytelności, Rzecznik Generalny przywołując wyroki TSUE, wskazał, że podatnik działa jedynie jako poborca na rachunek państwa i w interesie państwa. Działanie podatnika ma charakter techniczny, a to konsument ponosi ekonomiczny ciężar podatku. Innymi słowy od momentu zapłaty za towar lub usługę przez konsumenta, podatek VAT pod względem materialnym nie stanowi majątku podatnika, pomimo możliwości nim dysponowania w ograniczonym zakresie.
Należy mieć na uwadze, że wprawdzie opublikowana opinia jest wyrazem poglądów Rzecznika Generalnego, a nie samego Trybunału, ale wyroki TSUE zwykle odpowiadają opiniom Rzecznika co do rozstrzygnięcia. Praktyczną konsekwencją podejścia Rzecznika (i ewentualnego wyroku TSUE, jeżeli zostanie w nim zaprezentowane analogiczne stanowisko) będzie utrzymanie i potwierdzenie zasady pierwszeństwa zaspokajania wierzytelności przysługujących Skarbowi Państwa w zakresie podatku VAT w ramach postępowania upadłościowego.
