Kwestia opodatkowania VAT kar umownych czy rekompensat np. za wcześniejsze rozwiązanie umowy lub za odstąpienie od zawarcia umowy, oraz odszkodowań budzi od lat wiele kontrowersji i jest przedmiotem licznych sporów. W praktyce brak jest jednolitej linii interpretacyjnej i orzeczniczej w tym zakresie, co wynika głównie z bardzo szerokiej definicji usług w rozumieniu przepisów o VAT.
Wydaje się, że organy coraz szerzej traktują kary umowne za czynności podlegające opodatkowaniu VAT. Przykładem takiego spornego zagadnienia była m.in. kwestia dodatkowych opłat / kar za parkowanie. Jeszcze do niedawna Dyrektor KIS (dalej: „DKIS”) uważał, że opłaty karne z tytułu braku uiszczenia opłaty parkingowej lub przekroczenia limitu czasu parkingu nie podlegają opodatkowaniu. Jednak w następstwie wydanego wyroku TSUE z 20 stycznia 2022 r. w sprawie C-90/20 administracja podatkowa zmieniła podejście skutkujące zmianą pierwotnych interpretacji podatkowych[1].
Potwierdzeniem ukształtowanej praktyki organów jest wydanie jednej z ostatnich interpretacji zmieniających przez Szefa KAS z 28 listopada 2024 r., znak DOP7.8101.62.2023.FMLM. W pierwotnie wydanej interpretacji gmina zadała pytanie, czy opłaty dodatkowe z tytułu nieuiszczenia płatności lub przekroczenia czasu w związku z zajmowanym miejscem parkingowym podlegają opodatkowaniu VAT(także wtedy, gdy gmina nie jest w stanie ustalić, kto korzystał z parkingu).
Dyrektor KIS stwierdził, że co do zasady opłata dodatkowa nakładana z powodu braku biletu z parkometru lub przekroczenie opłaconego czasu parkowania stanowi wynagrodzenie za świadczoną usługę. Zdaniem organu opłata dodatkowa jest powiązania z korzystaniem z miejsca parkingowego i jej powstanie jest związane z niedopełnieniem obowiązku przez usługobiorcę. Wynika to z tego, że w ramach istniejącego stosunku prawnego dochodzi do wymiany świadczeń wzajemnych, które odzwierciedlają rzeczywistą wartość świadczeń wzajemnych.
Odmienna sytuacja zachodzi jednak w przypadku, gdy nie da się ustalić, kim był usługobiorca. Organ uznał, że skoro nie da się ustalić danych kierowcy, a zapłata musi być wynagrodzeniem za wykonane świadczenie, to nie istnieje bezpośredni związek o charakterze przyczynowym pomiędzy usługą najmu miejsca parkingowego a nieotrzymaną zapłatą. W związku z tym, taka opłata dodatkowa nie podlega opodatkowaniu VAT, ponieważ nie stanowi wynagrodzenia za odpłatne świadczenie usług.
Innego zdania był Szef KAS, który zasadniczo się zgodził z interpretacją Dyrektora KIS. Jednak wskazał, że opłaty dodatkowe z tytułu naruszenia regulaminu parkingu powinny być opodatkowane jako odpłatnie świadczone usługi, nawet jeśli gmina nie jest w stanie ustalić usługobiorcy, co w konsekwencji prowadzi do nieściągalności tego typu należności. Szef KAS stwierdził, że przesłanki opodatkowania takich usług są spełnione i nie ma znaczenia, że nie da się ustalić usługobiorcy. Z perspektywy VAT nie ma znaczenia to, że dana wierzytelność jest nieściągalna. W pozostałym zakresie Szef KAS uznał interpretację za prawidłową.
Podsumowując, wskazana interpretacja Szefa KAS stanowi kolejny przykład niestabilności podejścia organów interpretacyjnych, pomimo braku zmiany przepisów podatkowych. Wydaje się, że to realizacja obranego kursu przez organy podatkowe na dalsze poszerzanie kategorii kar umownych czy rekompensat podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
[1] Interpretacja zmieniająca z 30.05.2023 r., DOP7.8101.33.2023.FMLM; interpretacja zmieniająca z 30.05.2023r., DOP7.8101.28.2023.FMLM.
